Steyr Mannlicher HS50

در اوایل سال ۲۰۰۷، محموله‌ای از تفنگ‌های تک‌تیرانداز ساخت اتریش، مدل Steyr HS50 با کالیبر پنجاه که قابلیت نفوذ به زره ضد گلوله را دارند، در عراق کشف و ضبط شد. این سلاح‌ها بخشی از یک سفارش ۸۰۰ قبضه‌ای بودند که توسط شرکت Steyr-Mannlicher اتریشی به صورت قانونی به "سازمان پلیس ایران" در سال ۲۰۰۵ فروخته شده بودند. کشف بیش از ۱۰۰ قبضه از این تفنگ‌ها توسط نیروهای آمریکایی در جریان یورش‌های مختلف، نشان‌دهنده استفاده از این سلاح‌ها توسط نیروهای شورشی در عراق بود و ایران را در مظان اتهام قرار داد که این سلاح‌های پیشرفته را برای استفاده در عملیات‌های نظامی علیه نیروهای آمریکایی و متحدانشان تامین کرده است. این موضوع تاکیدی بر اهمیت پایش دقیق معاملات تسلیحاتی و ردیابی مسیر حرکت سلاح‌ها پس از فروش آن‌ها به کشورهای دیگر برای جلوگیری از سوءاستفاده احتمالی در منازعات مسلحانه می‌افزاید.

تفنگ تک‌تیرانداز Steyr HS50، که توسط شرکت اتریشی Steyr-Mannlicher تولید شده، یکی از پیشرفته‌ترین سلاح‌های دوربرد در جهان به شمار می‌رود. این تفنگ با کالیبر ۵۰ قابلیت نفوذ به زره و سایر موانع سخت را دارد، که آن را به ابزاری قدرتمند در میدان‌های نبرد تبدیل کرده است. قیمت تقریبی هر قبضه از این تفنگ‌ها حدود ۱۰،۰۰۰ پوند (تقریباً ۱۹،۵۰۰ دلار) است، که قیمتی بالا به شمار می‌رود و بیانگر کیفیت و دقت بالای آن است.

این تفنگ در میان نیروهای نظامی و امنیتی بسیاری از کشورها محبوبیت دارد، به ویژه در ماموریت‌هایی که نیاز به ضربات دقیق و از فاصله‌های طولانی دارند. توانایی آن در نفوذ به زره و انهدام هدف‌های سخت از فواصل دور، آن را به انتخابی مطلوب برای عملیات‌های ضدتروریسم و جنگ در شرایط شهری تبدیل کرده است. همچنین، قابلیت‌های برتر این سلاح در شرایط مختلف آب و هوایی و محیطی، اطمینانی برای نیروهایی است که به دنبال اجرای ماموریت‌های خود با حداکثر دقت و کارایی هستند.

و اما خرید تفنگ‌های تک‌تیرانداز Steyr HS50 توسط ایران به طور رسمی برای تقویت توانایی‌های نیروی پلیس ملی ایران برای بهبود قابلیت‌های نیروهای امنیتی در مقابله با تهدیدات امنیت داخلی و مبارزه با قاچاقچیان مواد مخدر و گروه‌های مسلح غیرقانونی عنوان شده بود. این سفارش به صورت کاملا قانونی و با اطلاع دولت اتریش انجام شده بود. این تفنگ‌های دقیق و قدرتمند با قابلیت نفوذ به زره و حفاظت‌های بدنی، امکان انجام عملیات‌های ویژه را با دقت بالا فراهم می‌آوردند.

با این حال، کشف این تفنگ‌ها در عراق و استفاده از آن‌ها در مقابل نیروهای آمریکایی و ائتلاف، سوالاتی را در مورد منظور واقعی ایران از خرید این سلاح‌ها مطرح کرد. این وضعیت نگرانی‌هایی را درباره احتمال توزیع تسلیحات به گروه‌های شورشی در منطقه و استفاده از آن‌ها در منازعات مسلحانه بین‌المللی افزایش داد. ایرادات و اتهاماتی مبنی بر اینکه ایران ممکن است این تفنگ‌ها را به منظور تقویت گروه‌های نیابتی یا متحدان منطقه‌ای خود در منازعات علیه منافع غربی و به ویژه آمریکا خریداری کرده باشد، مطرح شده است. این‌چنین شد که چند سالی خبری از استفاده این اسلحه مرگبار نبود تا در اکتبر ۲۰۱۹ خبر هدف قرار دادن معترضان در تظاهرات عراق توسط تک تیراندازها منتشر گردید. این اعتراضات که با خواسته‌هایی برای اصلاحات سیاسی، مبارزه با فساد و بهبود شرایط زندگی مردم برگزار شد و عموما علیه حضور سپاه در عراق و دخالت ایران در امور داخلی عراق بود، شاهد استفاده از خشونت و تک‌تیراندازها برای سرکوب معترضان بود. گزارش‌های متعددی از کشته و زخمی شدن معترضان به دست تک‌تیراندازها در این دوره‌ی زمانی منتشر شد. این اقدامات باعث افزایش نگرانی‌ها در سطح بین‌المللی و انتقادات گسترده علیه دولت عراق و نیروهای مسلح آن کشور شد.

تا آوریل ۲۰۲۳ دولت عراق پاسخ های متفاوتی در مقابل اتهام استفاده از تک‌تیراندازها در تظاهرات ۲۰۱۹ داد که برای جوامع حقوق بشری قانع کننده نبود. ابتدا آنها منکر این اتفاق شدند و بعدها مقامات عراقی مسئولیت برخی از خشونت‌ها را پذیرفتند و قول دادند تحقیقاتی را برای شناسایی و مجازات عوامل خشونت انجام دهند. با این حال، بسیاری از فعالان و گروه‌های حقوق بشری اعلام کردند که پاسخ دولت کافی نیست و خواستار اقدامات بیشتری برای محافظت از حقوق معترضین و تضمین عدالت برای قربانیان شدند که به جایی نرسید.

در حدود سال‌ ۲۰۱۹، نقش سپاه پاسداران در خشونت های منطقه و به ویژه در عراق قابل توجه بوده است. سپاه از طریق نیروی قدس، شاخه‌ای که مسئول عملیات‌های خارجی است، از گروه‌های شبه‌نظامی شیعه در عراق حمایت کرده است. این گروه‌ها که بخشی از الحشد الشعبی هستند، نقش مهمی در مبارزه با داعش در عراق داشته‌اند، اما همزمان باعث افزایش تنش‌های فرقه‌ای و چالش‌های امنیتی در کشور شده‌اند. حمایت ایران از این گروه‌ها شامل ارسال تسلیحات، آموزش نظامی و مشاوره استراتژیک بوده است. این حمایت‌ها نه تنها به تقویت قدرت نظامی گروه‌های شبه‌نظامی کمک کرده بلکه نفوذ ایران را در عراق و سایر نقاط منطقه افزایش داده است.

در جریان اعتراضات گسترده‌ سال ۲۰۱۹ در عراق علیه فساد دولتی، بیکاری و دخالت خارجی در امور داخلی کشور، برخی از منتقدان و معترضان، ایران و نفوذ آن از طریق گروه‌های نیابتی را یکی از دلایل اصلی بحران‌های سیاسی و اقتصادی در کشور می‌دانستند. با بررسی موارد متعدد دیگر به آسانی می توان به این نتیجه رسید که استفاده از تک تیراندازها با نشانه گیری دقیق و به قصد کشتن معترضان، از روش های معمول سپاه برای مقابله و حذف معترضان و مخالفان بوده است.

درست در همین دوران خبرهای زیادی مبنی بر شلیک تک تیراندازها به کولبران کُرد در کوهستانهای غربی ایران همه گیر شد. شلیک‌های مرگبار دقیق به نیت کشتن کولبرهای بی سلاح در دامنه های صعب العبور کوهستانی. و اما چه کسی مسئول این اتفاقهاست؟

محافظت از مرزهای ایران یکی از وظایف اصلی سپاه پاسداران است. این نیرو در مقابله با قاچاق، تروریسم و تهدیدات امنیتی علیه ایران فعالیت می‌کند. سپاه همچنین در مراقبت از مرزهای طولانی ایران با کشورهای همسایه نقش دارد و به منظور جلوگیری از ورود غیرقانونی افراد و کالاها به خاک ایران، پایگاه‌های مرزی و گشت‌های امنیتی را اداره می‌کند.

علاوه بر این، سپاه پاسداران در مناطق مرزی به ویژه در استان‌های کُردنشین و مناطق قومی دیگر درگیر عملیات‌های امنیتی و نظامی بوده و با گروه‌های مسلح ضد دولتی و شبکه‌های قاچاق مبارزه می‌کند. این نیرو همچنین در توسعه زیرساخت‌ها و ارائه خدمات به جوامع محلی در مناطق مرزی فعالیت دارد، که بخشی از این تلاش‌های برای کسب حمایت مردمی و تقویت امنیت در این مناطق است.

وقتی در خبرها بگردیم متوجه خواهیم شد که در جریان اعتراضات و جنگ داخلی سوریه که از سال ۲۰۱۱ آغاز شد نیز گزارش‌های متعددی از استفاده از تک‌تیراندازها برای هدف قرار دادن معترضان و غیرنظامیان منتشر شد. این تک‌تیراندازها، که گفته می‌شود برخی از آنها به نیروهای دولتی سوریه و سایرین شبه‌نظامیان حامی دولت وابسته بودند، در سرکوب خشونت‌بار اعتراضات ضد دولتی نقش داشتند.

استفاده از تک‌تیراندازها برای هدف قرار دادن غیرنظامیان و معترضان، از جمله اقداماتی بود که به شدت محکوم شد و به عنوان نمونه‌ای از نقض حقوق بشر در جریان درگیری‌ها شناخته شد. گزارش‌ها حاکی از آن بود که تک‌تیراندازها از پشت‌بام‌ها و موقعیت‌های استراتژیک برای شلیک به سمت افرادی که در تظاهرات شرکت می‌کردند یا حتی افرادی که در حال فرار بودند، استفاده می‌کردند. این روش‌های خشونت‌آمیز اما آشنا، به همراه سایر اقدامات سرکوبگرانه دولت سوریه، شباهت غبر قابل انکاری به روش مقابله سپاه با مخالفان و معترضان ایرانی دارد. همچنین حمایت نظامی سپاه در سوریه از حکومت اسد نیز غیر قابل انکار است.

همین اسلحه مرگبار اتریشی و نمونه های تغییر یافته آن که امروز با مستندات زیادی مطمئن هستند در ایران ساخته شده، در دست شاخه نظامی حماس در نوار غزه، حوثی های یمنی، نیروهای حشد الشعبی، حزب الله سوریه نیز قرار گرفته اند.

و اما استفاده از تک‌تیراندازها برای هدف قرار دادن معترضان در ایران نیز چندین بار گزارش شده است، به‌ویژه در جریان اعتراضات گسترده‌ بعد از سال ۱۳۹۰ خورشیدی، یعنی یک سال بعد از استفاده از این اسلحه در سوریه. این روش در اعتراضات بعدی ایران از جمله اعتراضات سراسری دی ماه ۱۳۹۶، اعتراضات آبان ۱۳۹۸ و دیگر موج‌های اعتراضی متداول بوده است. گزارش‌های منتشر شده توسط سازمان‌های حقوق بشری و رسانه‌های بین‌المللی اشاره دارند که نیروهای امنیتی و انتظامی در برخی موارد برای سرکوب اعتراضات از تک‌تیراندازها استفاده کرده‌اند. این گزارش‌ها حاکی از آن است که تک‌تیراندازها در برخی مواقع از مکان‌های بلند مانند پشت‌بام‌ها برای هدف قرار دادن معترضان استفاده کرده‌اند. در صورتی که دولت ایران و نهادهای امنیتی اغلب این گزارش‌ها را رد کرده یا به طور کلی از پاسخگویی به این اتهامات خودداری کرده‌اند.

و اکنون با یک نتیجه گیری بسیار ساده می توان دریافت سازمانهای حقوق بشری خیلی تمایلی به ریشه یابی مشکلات ندارند و بیشتر به عنوان یک نهاد واکنش دهنده به جرایم حقوق بشری بعد از آنکه اخبارش جهانی می شود بیانیه می‌دهند و محکوم می‌کنند و بعد آهسته از کنار داستان می‌گذرند. در ابتدای این مطلب عرض کردم این اسلحه های مرگبار توسط پلیس ایران به طور رسمی از کشور اتریش وارد شده که در اسناد خرید یکی از سه دلیل برای خرید آن‌ها، تقویت توانایی‌های نیروی پلیس ملی ایران برای بهبود قابلیت‌های نیروهای امنیتی در مقابله با تهدیدات امنیت داخلی مطرح شده. یعنی به زبان ساده دولت ایران به دولت اتریش گفته ما قرار است به معترضان و مخالفانمان از روی پشت بامها شلیک کنیم. از طرفی دیگر وقتی آمریکایی ها بخشی از این محموله را در عراق کشف می‌کنند ایرادات و اتهاماتی مبنی بر اینکه ایران ممکن است این تفنگ‌ها را به منظور تقویت گروه‌های نیابتی یا متحدان منطقه‌ای خود در منازعات علیه منافع غربی و به ویژه آمریکا خریداری کرده باشد، مطرح می کنند اما هیچکس از کشتار معترضین غیر مسلح و غیر نظامی در ایران و عراق و سوریه چیزی نمی گوید.

به نظر شما چه کسانی در پشت پرده از تروریستی اعلام شدن سپاه جلوگیری می‌کنند و به چه منظوری؟

هیربد هیومن

فوریه ۲۰۲۴